از خبر سلامتی محمدرضا شجریان تا همکاری همایون با ارکستر ملی

همایون شجریان و سهراب پورناظری در نشستی به بهانه رونمایی از آلبوم تصویری «خداوندان اسرار» علاوه بر توضیح درباره ساخت این آلبوم، درباره مجوز گرفتن محمدرضا شجریان و جذب نسل امروز به موسیقی سخن گفتند.

در ابتدای مراسم رونمایی و نشست خبری آلبوم تصویری «خداوندان اسرار» که با حضور همایون شجریان (خواننده) و سهراب پورناظری (آهنگساز و نوازنده تنبور) برگزار شد، سیدعباس سجادی - مدیرعامل فرهنگسرای نیاوران - در سخنانی اظهار کرد: امروز روز جهانی «زبان مادری» است و تقارن این رویداد و این روز برای من جالب بود، زیرا عده‌ای می‌گویند موسیقی، زبان دوم انسان‌هاست.

او ادامه داد: خوشحالم دو نسل پرکار و پردغدغه از دو خانواده هنرمند، گروهی را به نام «سیاوش» به‌وجود آوردند که میراث‌دار هنر است. بسیاری صرفا فرزند یک هنرمند هستند، اما فرزندان این دو خانواده، آبروداری می‌کنند و امروز شاهد هنرنمایی آن‌ها در جامعه هستیم.

همکاری با بنی‌اعتماد در آلبوم «خداوندان اسرار»

در ادامه، همایون شجریان - خواننده - نیز گفت: ما از چند روز پیش در تلاش هستیم تا بتوانیم این آلبوم را روز چهارشنبه (چهارم اسفندماه) منتشر کنیم که این اتفاق رخ خواهد داد.

سپس سهراب پورناظری - نوازنده - اظهار کرد:‌ من از رخشان بنی‌اعتماد - کارگردان آلبوم خداوندان اسرار - و گروه او تشکر می‌کنم. ما حدود سال‌های ۹۰-۹۱ این پروژه را انجام دادیم و بیش از ۵۳ اجرا در ایران و سراسر دنیا از این کار داشتیم. این اثر شروع همکاری من و همایون و تجربه‌ای مغتنم است که در سه اپیزود انجام شده است.

او ادامه داد: ما از شعر مولوی شروع می‌کنیم، به خیام می‌رسیم، در ادامه دوباره شعر مولوی را داریم و در پایان به حافظ می‌رسیم، این سفری است که سازبندی نیز براساس آن چیده شده است. ما همچنین قطعه‌ای به نام «یاوران» از پدرم (کیخسرو پورناظری) را اجرا کردیم.

شجریان نیز در پاسخ به پرسش خبرنگاری مبنی بر این‌که چرا مدت زمان این آلبوم کوتاه (۴۰ دقیقه) است و پروژه «آینه‌ها» را در ادامه آن قرار ندادید؟ گفت: کاملا فضای این کار و فضای کار «آینه‌ها» ‌با هم متفاوت است. همان‌طور که در کنسرت دیدید، دکور صحنه نیز برای اجرای این دو کار متفاوت بود.

او ادامه داد: مجموعه این ۴۰ دقیقه و پروژه «آینه‌ها» به اندازه‌ای می‌شود که باید در دو سی‌دی‌ گنجاند. علاوه بر این، از این کار یک مستند تهیه شده که احتمالا با کار «آینه‌ها» منتشر می‌شود یا تهیه‌کننده برنامه دیگری برای آن در نظر می‌گیرد. این دو کار فضاهای متفاوتی دارند و در واقع، ما دو کار متفاوت را در کنسرت اجرا کردیم.

پورناظری نیز در پاسخ به همین پرسش، اظهار کرد: پروژه «آینه‌ها» حدود ۸۰ دقیقه است که در یک سی‌دی IUDجا نمی‌شود. ما به هیچ وجه برای انتشار این دو اثر در دو آلبوم مجزا، انگیزه مالی نداشتیم و در حال حاضر آلبوم «خداوندان اسرار» دو اثر صوتی و تصویری را در خود گنجانده است.  

این نوازنده تنبور درباره چرایی همکاری‌اش با رخشان بنی‌اعتماد در این پروژه، توضیح داد: ما داشتیم کار را پیش می‌بردیم که آشنایی با باران کوثری - بازیگر و فرزند بنی‌اعتماد - باعث شد، من از او درخواست کنم که طراحی صحنه کار را برعهده بگیرد. در ادامه، ما برای این پروژه مشورت‌هایی را با خانم بنی‌اعتماد انجام دادیم که آقای کوثری پیشنهاد کرد، خود خانم بنی‌اعتماد طراحی این اثر را برعهده بگیرد. ما نیز قبول کردیم و فرصت مغتنمی برای ما به‌شمار می‌آمد.

باید موسیقی را به نسل آینده ارائه داد

سپس شجریان در پاسخ به پرسشی مبنی بر این‌که چرا در موسیقی اصیل ایرانی چند سالی است انسداد به‌وجود آمده و خلاقیت‌هایی که صورت می‌گیرد، خارج از چارچوب است، گفت: روزگار امروز ما با ۲۰ یا ۳۰ سال پیش تفاوت دارد و طبیعتا موسیقی ما نیز دچار تغییر شده است. چیزی که برای من به‌عنوان خواننده موسیقی اصیل ایرانی اهمیت داشته، این بوده است که چگونه می‌توان ریشه‌ها را حفظ کرد و از این تغییرات نترسید. مشکلات زیادی وجود دارد، اما نکته مهم این است که پیوند دادن نسل آینده این کشور که قرار است موسیقی را بشنود و با آن زندگی کند و نه به‌عنوان ویترین، افتخار آن را نصب کند، کار مشکلی است. باید موسیقی را به آن‌ها ارائه داد تا خود به خود نسبت به آن جذب شوند.

این خواننده بیان کرد: امکان دارد لذت و سلیقه شخصی من چیز دیگری باشد، اما سعی می‌کنم لذت‌هایم را در چیزهای دیگر پیدا کنم که قابل تغییر باشد.  

پورناظری نیز در همین زمینه اظهار کرد: موضوع بر سر ادامه این راه است؛ ما باید فکر کنیم چگونه این پیوند برقرار می‌شود. مهم‌تر از موسیقی ما فعلا ادبیات ماست، زیرا شاید موسیقی دستگاهی ۳۰۰ یا ۴۰۰ ساله باشد، اما ادبیات ما ریشه‌ای هزاران ساله دارد؛ این یک هشدار است.

او ادامه داد: من از همایون تشکر می‌کنم که با من در این کار همراه بود، در حالی که اندیشه خودش را داشت. ما سعی می‌کنیم نقاطی را که می‌تواند افراد بیشتری را به فرهنگ و ادبیات ما جذب کند، پیدا کنیم. این کار سختی است و ما کار را به‌شکل سهل‌الوصول نکردیم که مردم خوش‌شان بیاید. من به همان اندازه که تعریف و تمجید شنیده‌ام، دشنام نیز خورده‌ام. البته اگر ما این کار را نکنیم، موسیقی ایرانی زبان زنده جامعه نخواهد بود. باید از این راه، حمایت اساسی شود.

کاش مجوز محمدرضا شجریان زودتر صادر می‌شد

سپس شجریان در مقابل پرسشی درباره صدور مجوز انتشار آلبوم‌های پدرش - محمدرضا شجریان - گفت: کار ایشان مجوز گرفته و تا به حال، آلبوم «طریق عشق» را منتشر کرده‌ایم. برخی کارهای گذشته او که به یکی - دو سال پیش متعلق است و کسی آن‌ها را نشنیده نیز کارها برای انتشارش در حال پیش رفتن است.

او ادامه داد: فعلا امکان به صحنه آمدن پدرم وجود ندارد و همه ما منتظریم، این مسیر به خوبی و خوشی طی شود.

شجریان در پاسخ به این‌که چرا آواز تدریس نمی‌کند؟ گفت:‌ دلیل این کار، تنبلی و کم‌حوصله بودن من است. من همیشه دوست داشتم شاگردم زود یاد بگیرد و حوصله کمی برای تدریس کردن دارم. البته در فکر انجام این کار هستم و زمانی که معلم باصلاحیتی بودم و احساس کردم باید تجربه‌ای را منتقل کنم، این کار را انجام می‌دهم.

همچنین پورناظری درباره مجوز انتشار آلبوم‌های محمدرضا شجریان، گفت: مجوزی که در حال حاضر داده شده باید چندین سال پیش داده می‌شد. یک کودک پنج ساله نیز می‌داند که دادن مجوز در این زمان چه دلیلی دارد؛ وقتی که شجریان در حال درمان بیماری‌اش است، از مجوز و اجرای زنده صحبت می‌شود. کاش این مجوز زودتر صادر می‌شد که استاد روی صحنه بیاید.

این آهنگساز درباره آثار مشترکش با محمدرضا شجریان هم توضیح داد:‌ ما یک اثر مشترک با خصوصیات خاص خودش را داریم که تاریخ انتشار آن معلوم نیست.

در ادامه این نشست که ظهر امروز (سوم اسفندماه) در فرهنگسرای نیاوران برگزار شد، شجریان درباره همکاری‌اش با برادران پورناظری توضیح داد: روحیات و ایده‌های من، سهراب و تهمورس به یکدیگر نزدیک بود. ما بدون تعصب جلو رفتیم و خوشبختانه در یکی - دو سال گذشته، فرصت‌ها به‌گونه‌ای ایجاد شد که این آثار تولید شود. ما خواستیم که نترسیم و کار متفاوتی انجام بدهیم.

همکاری با ارکستر ملی فرصت مغتنمی است

این خواننده درباره صحبت‌های فریدون شهبازیان - رهبر ارکستر ملی - مبنی بر دعوت کردن او به این ارکستر که توسط همایون شجریان تکذیب شد، توضیح داد: آقای شهبازیان برای طرح این موضوع به‌دنبال من می‌گشتند، اما من را پیدا نکردند، زیرا من شماره تلفن‌هایی را که نمی‌شناسم، پاسخ نمی‌دهم. از طرفی ایشان عجله داشتند که در مدت یک هفته تا ۱۰ روز، کار انجام شود؛ اما من به‌دلیل این‌که از این موضوع بی‌خبر بودم، گفتم من از این ایده بی‌اطلاع هستم. در آن زمان درگیر تور کنسرت شهرستان‌هایم بودم. البته خوشحال می‌شدم اگر این اتفاق می‌افتاد.

او در پاسخ به این‌که اگر در آینده این فرصت ایجاد شود، آیا به‌عنوان خواننده با ارکستر ملی همکاری خواهد کرد؟ گفت: اگر واقعا فرصت باشد چراکه نه؛ اما برنامه‌ سال آینده کنسرت‌های ما ممکن است برای انجام پروژه‌های جدید دست‌وپاگیر باشد، اما از لحاظ خواست قلبی من، همکاری با ارکستر ملی فرصت مغتنمی است.

در ادامه این نشست، پورناظری درباره حضور دو نوازنده غیرایرانی در پروژه «خداوندان اسرار» و دلیل ضبط شدن آن در ایران، ترکیه و آمریکا، توضیح داد:‌ این نوازنده‌ها در اثر صوتی حضور دارند و در آلبوم تصویری، ما از نوازنده‌های ایرانی استفاده کردیم. ما برای ایران، حوزه تمدنی در نظر داریم که همه مرزهای آن، فرهنگ ایران دارد. حتی یک نوازنده سولوی دودوک در این کار داشتیم، خاستگاه این جنس ایران است و برای من خارجی تلقی نمی‌شود.

او ادامه داد: من برای انجام کار شخصی به آمریکا سفر کرده بودم و امکان استفاده از استودیوی آنجا را داشتیم. ضبط این اثر در آمریکا دلیل دیگری نداشت.

شجریان نیز گفت: آلبوم «خداوندان اسرار» اولین تجربه من با ساز تنبور بود که باعث شد در ذهنم به‌دنبال طراحی آواز و فرم مناسب آن بگردم. ما به مولانا رجوع کردم و گاهی پیش می‌آید دو هفته درگیر انتخاب شعر می‌شویم، اما به محض این‌که من کتاب را باز کردم، شعر «بیا که از عشق تو دیوانه گشتم» آمد. من نیز به‌دنبال شعری با مضمون فراق و عشق لایتناهی می‌گشتم. دیدم این شعر از لحاظ وزن، محتوا و همه چیز آن، شعری است که به‌دنبال آن بودم و تعجب کردم که در قدم اول، این موضوع حل شد.

وی افزود: در این کار، فرم آواز به‌شکل یک راز و نیاز ساده جلو می‌رود.

پورناظری درباره تأخیر در انتشار این آلبوم نیز اظهار کرد: این آلبوم حدود دو سال می‌شود که آماده انتشار است؛ اما دلیل دیرکرد انتشار آن، ترافیک کاری بود و آثاری با فضای مشابه آن وجود داشت که ما اولویت انتشار را به آن آثار دادیم.

شجریان نیز در همین زمینه گفت:‌ یکی از چیزهایی که فرصت را برای انتشار این آلبوم از ما گرفت، کار من با فردین خلعت‌بری - آهنگساز - بود که چهار - پنج سال پیش به پایان رسید و قرار بود، چندماه پیش آلبوم آن منتشر شود؛ اما این اتفاق نیفتاد.

حال استاد شجریان بهتر است، هرچند نگرانی وجود دارد

او درباره وضعیت سلامتی پدرش هم توضیح داد: حال ایشان نسبت به چند ماه پیش بهتر است؛ اما به‌دلیل ۱۵ جلسه رادیوتراپی، آسیب‌های عصبی به ایشان وارد شده است. اگرچه سرطان ایشان کنترل شده، اما همچنان در کمین است و ما نگران هستیم. باید به ایده‌آل‌های سلامتی ایشان برسیم. در مجموع حال‌شان بهتر است، اما نگرانی‌ها ادامه دارد.

شجریان همچنین درباره برنامه‌های موسیقایی سال آینده خود، گفت: درباره برنامه‌های سال آینده‌ام، نمی‌توانم چیز خاصی بگویم، اما چند همکاری جالب در پیش است که اگر نهایی شود آن را انجام خواهیم داد.

موسیقی «رگ خواب» به‌زودی منتشر می‌شود

در ادامه، پورناظری با اشاره به موسیقی فیلم «رگ خواب»، با گلایه گفت: در اختتامیه فیلم فجر بدون این‌که ما بدانیم، اتود اولیه قطعه «آهای خبردار» را پخش کردند. این اتود از کجا به دست‌شان رسیده است، من نمی‌دانم.

او اضافه کرد: این‌که موسیقی فیلم «رگ خواب» در جشنواره دیده نشد، موضوع مهمی نیست، بلکه مهم این است از همین پرده سینما بدون این‌که سود مالی به من و همایون برسد، این اثر دست به دست کپی می‌شود.

او در پاسخ به یکی از خبرنگاران که گفت، چرا پورناظری در موسیقی فیلم، خودش را به آثار حمید نعمت‌الله - کارگردان - محدود کرده است، اظهار کرد:‌ من این کار را نکرده‌ام، در واقع حمید نعمت‌الله خودش را به من محدود کرده، او هنرمند درجه یکی است که دیدش در سینما، مثال‌زدنی است. البته من از کار و آثار دیگر نیز استقبال می‌کنم.

پورناظری ادامه داد: مثلث میان من، همایون و حمید در سینما شکل گرفته است و ما وقتی به صحنه می‌رویم، چشم بسته یکدیگر را پیدا می‌کنیم.

شجریان نیز درباره قطعه «آهای خبردار» گفت: این قطعه‌ای که دست به دست می‌شود، آهنگ تیتراژ نیست، بلکه در متن فیلم وجود دارد. البته ما آن را برای فیلم، کوتاه کردیم. موسیقی فیلم «رگ خواب» به‌زودی منتشر خواهد شد و در آن، تیتراژ و یک تصنیف که در فیلم استفاده نشد، خواهد بود. آنچه مردم از «آهای خبردار» می‌شنوند، در واقع ماکت اولیه کار است که بعدها به آن، سازهای دیگری نیز اضافه و با احساس‌تر شد.

او همچنین با اشاره به شعری از مولانا که برای تیتراژ پایانی «رگ خواب» انتخاب شده است افزود: معتقدم فشارهایی که در طول فیلم بر لیلا حاتمی وارد می شود در انتها با «رو سر بنه به بالین...» تخلیه می شود. این شعر بسیار عجیب است و در هر دستگاهی جواب می دهد، مثل آب که در هر ظرفی ریخته می شود، شکل همان ظرف را به خود می گیرد.

شجریان همچنین تاکید کرد: اصلا دوست ندارم مانند شخصیت زبل خان همه جا حضور داشته باشم. حرکت من بر مبنای نیازهای خودم و نیازهای مردم است و معتقدم موسیقی باید به درد زندگی الان مردم بخورد.

پورناظری درباره صدای همایون شجریان، اظهار کرد: حنجره همایون به یک پختگی در مرز ۴۰ سالگی یک خواننده می‌رسد.

اگر نیاز مردم فراموش شود، موسیقی بی‌اثر خواهد شد

شجریان هم با بیان این‌که نباید نیازهای موسیقایی جامعه از یاد ما برود، گفت:‌ من هرچه به‌دنبال خوانندگی و تکنیک باشم و همایون شجریان را معرفی کنم، اگر نیازهای مردم و جامعه فراموش شود، ممکن است کارهای‌مان از هر لحاظ خوب و تکنیکی باشد، اما بعد از مدتی بی‌اثر خواهد شد.

این خواننده درباره این‌که آیا تصمیم دارد از اشعار اجتماعی نیز در کارهایش استفاده کند؟ اظهار کرد: بله حتما؛ اما منظور من از فراموش شدن نیازهای مردم و جامعه این بود که موسیقی باید به درد زندگی مردم بخورد. این‌گونه است که موسیقی در زندگی آن‌ها جایگاه خواهد داشت و در احوالات مختلف به آن رجوع می‌کنند. از طرفی به‌دلیل این‌که شعر اهمیت زیادی دارد می‌تواند ما را به این موضوع نزدیک ‌کند.

پورناظری درباره استفاده از تصویر و ویدئو در آثار موسیقی، بیان کرد:‌ قرار است برای موسیقی فیلم «رگ خواب» کلاژی از فیلم همراه کلیپ منتشر شود. من از هیچ چیزی که موسیقی، شعر و فرهنگ را به درون مردم ببرد، پرهیز نمی‌کنم. تصویر حرف مهمی را می‌زند و طبیعتا باید از این امکان برای شناساندن فرهنگ استفاده کرد.

صدایم خالی از نقص نیست

شجریان درباره انتشار آلبوم دو صدایی خود با علیرضا قربانی نیز گفت: ما تمام تلاش‌مان را می‌کنیم که در فرصت باقی‌مانده تا پایان سال، این آلبوم را منتشر کنیم. البته برای موسیقی فیلم «رگ خواب» هم کارهایی را انجام می‌دهیم، اما باید دید قرعه به نام کدام آلبوم می‌خورد.

این خواننده با بیان این‌که صدایم خالی از نقص نیست،‌ اضافه کرد: تمرین نقش بسزایی برای هر خواننده دارد. مشکلی که وجود دارد، این است که خوانندگان به‌دنبال یادگیری ملودی می‌روند، بدون این‌که از صدای خود اطلاعات داشته باشند. خواننده باید روی صحنه و استودیو مدیریت داشته باشد.

فرزند محمدرضا شجریان در پایان در پاسخ به سوال خبرنگاری که به رسیدن او به سن چهل سالگی و اوج پختگی صدایش اشاره کرد توضیح داد: یکی از نکاتی که نوجوانان این عرصه باید به آن توجه کنند دوران بلوغ شان است، دوره ای که صدا علاوه بر این که آسیب پذیر می شود می تواند بسیار هم پرورش یابد. به خاطر دارم وقتی جوان تر بودم برای تمرین تنفس و صدا بسیار به کوه می رفتم. مسئله ای که پدرم همیشه به آن اشاره می کند بحث صداسازی است. این که شما باید حنجره تان را پرورش دهید و نقاط ضعفش را کشف کنید. همین اواخر در کنسرت ایلام، با وجود مشکلاتی که به واسطه سرفه های مکرر داشتم تلاش کردم به گونه ای صدایم را مدیریت کنم که به هیچ عنوان وسط خواندن دچار سرفه نشوم. برای تیتراژ «رگ خواب» هم از دو سه روز پیش شروع به تمرین با صدایم کردم (با لبخند) تا اگر خواستم پای نتی را از آن بالا بگیرم از دستم در نرود.

منبع : ایسنا